Հարցասէր ու արթնամիտ ընթերցող մը կը գրէ՝
1.Մուսա լեռցի՞, թէ՞ մուսա լեռցի:.
Նմանապէս՝ Հարաւային քորէացի՞, թէ՞ հարաւային քորէացի ։
Իմ ընտրանքս երկրորդն է։
***Մուսա լեռ (անջատ) ––– մուսալեռցի (միացած եւ մանրատառ)
Նոյնհետայն՝ հարաւային քորէացի: Ուրեմն ընտրութիւնդ ճիշդ է:
2. Նոյնպէս՝ Հարաւային քորէակա՞ն, թէ՞ հարաւային քորէական։
***հարաւային քորէական
Բառս ածական է, եւ չի գլխագրուիր իբր այդ:
Անշուշտ եթէ նախադասութեան մը կամ խորագիրի մը առաջին բառն է, կը գլխագրուի որեւէ հասարակ բառի պէս:
3. Պատւո՞յ, թէ՞ պատուոյ։
***Պատիւ-Պատուոյ, պատուոյն. հաշիւ-հաշուոյն
Ծանօթ.– Պատւոյն սխալ ձեւը կը կիրարկեն մինչեւ հիմա հոյլ մը հայագէտներ, իմա՝ Պոլսոյ «Ակօս»-ի խմբագիրները եւ Պարոյր Աղպաշեանը:
Նաեւ քանի մը զառամախտաւորներ:
4. Երբ բառ մը երեք անգամ կրկնուի, գծիկով բաժնելու կանոնը կը կիրարկուի՞. օրինակ՝ «Զինք շատ-շատ-շատ կը սիրեմ», թէ՞ շատ-ին վրայ երկար պէտք է ըլլայ եւ առանց գծիկի։
***Իմ տպաւորութիւնս այն է, թէ ասոնք գծիկով չեն միանար. այսպէս կը դատեմ իրենց արտասանութենէն, որ շատ աւելի համադասական բնոյթ ունի, ուստի պէտք է ստորակէտով տրոհել. «Շատ, շատ, շա՜տ կը սիրեմ». այս պարագային վերջինին վրայ երկար մը կը դնենք, ցոյց տալու համար այդ շատ-ին շարունակականութիւնը, ուժգնութիւնը, տարողութիւնը:
Այստեղ իւրաքանչիւր շատ-էն ետք կ’առնենք աննշան դադար մը, որ յատուկ է համադասութեան: «Շատ, շատ կը սիրեմ քեզ»...կը նկատե՞ս, որ միակտուր չարտասանեցի, այլ երկու շատ-երուն միջեւ աննշան դադար մը դրի: Հոս բառս մակբայ է եւ քանակութիւն ցոյց կու տայ:
Հանդիպած եմ նաեւ շատ-շատ գրողներու, որոնք անպայման ըրածնուն գիտակից չեն, ինչպէս ուրիշ արեւմտահայեր, որոնք կը գրեն...առանց գիտնալու, թէ ի՛նչ կը գրեն:
Իմ գիտցածովս՝ այս գրութիւնը իրեն յատուկ արտասանութեամբ, որ այլեւս համադասական չէ, քանի զոյգ բառերը շատ սերտութեամբ ու առանց դադարի կ’արտասանուին (ինչպէս կ’արտասանենք՝ երկար-բարակ, ուշ-ուշ, ամառ-ձմեռ, առտու-իրիկուն, մէն-մինակ...) այլեւս վերի շատ քանակական մակբայը չէ, այլ վերածուած է դարձուածքի մը, որ այլեւս քանակութիւն ցոյց չի տար, այլ արհամարհանք, թերգնահատում.. օրինակ՝ «Շատ-շատ տունս ձեռքէս պիտի առնեն», «Շատ-շատ դրամս կորսուած պիտի ըլլայ, իսկ կեանքս ազատած պիտի ըլլամ» եւ այլն: Կը նկատե՞ս, այս կիրարկութեանց մէջ հոգեկան վերաբերում մը կ’արտայայտէ շատ-շատ կրկնաւոր բարդութիւնը, զայն արտասանողին արհամարհանքը դրամի եւ տունի կորուստին հանդէպ:
Իսկ այս իմաստով կիրարկութիւնը չի կրնար եռանդամ գրուիլ, այսինքն՝ շատ-շատ-շատ: Այլապէս կը վերածուի հրէշային կառոյցի մը:
Շատ-շատ բառաձեւն ու արտասանութիւնը կայուն են:
Արմենակ Եղիայեան