image
Հրատապ լուրեր:

Վատիկանի «Սպիտակ գիրք»-ն առաջին անգամ ընդգրկվել է հայոց ցեղասպանության մասին աշխատությունում

Վատիկանի  «Սպիտակ գիրք»-ն առաջին անգամ ընդգրկվել է հայոց ցեղասպանության մասին աշխատությունում

Վատիկանի գաղտնի արխիվներում հետազոտություն իրականացնող հայ գիտնական Վալենտինա Կարախանյանին, որ համալսարանական բարձրագույն կրթությունից հետո՝ 2014 թ., ավարտել է Վատիկանի Գաղտնի Արխիվների Դպրոցը, հաջողվել է պատմական արժեքավոր բացահայտումներ կատարել Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ: Վերջինս տեղեկություններ է հավաքագրել այն մասին, թե ինչպես է Հռոմի Բենեդիկտոս 15-րդ Պապի Կոստանդնուպոլսի պատվիրակը՝ մոնսինյոր Անջելո Մարիա Դոլչին, տեղեկացել Հայոց ցեղասպանության մասին և փորձել դադարեցնել այն, թեեւ ապարդյուն: Մոնսինյոր Դոլչին,  Կայսրության տարբեր քաղաքներից ու գյուղերից բազմաթիվ նամակներ ու հեռագրեր ստանալով, ոչ թե վերաշարադրել է դրանք, այլ պահպանել է բնօրինակները եւ ուղարկել Վատիկան: Այդ դժվարին օրերին պատվիրակին հաջողվել է հանդիպումներ ունենալ մի շարք նախարարների, դիվանագիտական ներկայացուցիչների եւ նույնիսկ սուլթանի հետ՝ ներկայացնելով Հռոմի Պապի ստորագիր նամակը: Վ. Կարախանյանի համոզմամբ՝ այդ թվականներին Վատիկանը, ի դեմս մոնսինյոր Դոլչիի, արել է ամեն հնարավոր եւ անհնարինը՝ կանխելու արյունալի ջարդը:

 


 

Վալենտինա Կարախանյանը

 

Վերոնշյալ հետազոտությունների հիման վրա 2016 թ.-ին՝ Հռոմի Սրբազան Քահանայապետ Ֆրանցիսկոս Պապի Հայաստան այցից մի քանի օր առաջ,լույս տեսավ մինչ այդ նախադեպը չունեցող մի աշխատություն, որի մեջ փաստաթղթերն այնպիսի հերթականությամբ են դասավորված, որ ինքնին պատմում և փաստում են հայերի կոտորածի մասին: Գիրքը, որն ընդգրկում է 1914-1918 թթ. Օսմանյան կայսրությունում հայերի նկատմամբ իրականացվող ջարդի մասին համապարփակ տեղեկություններ, կրում է «Սուրբ Աթոռը եւ հայերի ջարդը Օսմանյան կայսրությունում» վերնագիրը: Փաստագրական նյութերը վերցվել են Վատիկանի գաղտնի արխիվից, ինչպես նաեւ Վատիկանի պետքարտուղարության արխիվից, որոնք կարող են բացվել բացառապես Հռոմի Պապի անմիջական թույլտվությամբ: Հատկանշական է, որ գրքի մեջ երբեք չի հիշատակվում «ցեղասպանություն» եզրույթը:

«Ինձ հաճախ են հարցնում՝ ինչու՞ գրքի մեջ չի նշվում «ցեղասպանություն» բառը: Պատճառն այն է, որ 20-րդ դարի սկզբին այդ եզրույթը դեռեւս գոյություն չուներ, եւ մենք այդ մասին նշում ենք գրքի նախաբանի մեջ»,- «Արևելքի» հետ զրույցում պարզաբանում է հեղինակը:

Գրքի մեջ նշվում է նաեւ մինչ այդ երբեք չթողարկված «Սպիտակ գրքի» մասին, Վատիկանի շրջաբերականը՝ ուղղված Վատիկանի դեսպանություններին: Այնտեղ մասնավորապես ընդգծված են Վատիկանի պետական բոլոր դիրքորոշումները, որոնք վերաբերվում էին Առաջին համաշխարհային պատերազմին, սակայն հատկանշական է, որ գրքի մի ամբողջ գլուխ էլ հատկացված է հայերին ու Հայոց ցեղասպանությանը: Հայերին նվիրված գլխում հստակորեն նշվում է, որ Սուրբ Աթոռը պետք է գործունեություն ծավալի՝ փրկելու հայերին:

Ինչպես նշում է հեղինակը՝ Վ. Կարախանյանը, մոտ ապագայում մտադիր են գիրքը հայերեն թարգմանել: Առաջարկներ են եղել նաեւ թարգմանելու գիրքը անգլերեն, արաբերեն, լեհերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն, իսպաներեն եւ արեւմտահայերեն:

 

Տաթևիկ Մուրադյան