image
Հրատապ լուրեր:

Ինծի համար ամէնէն էականը արեւմտահայերէնի պաշտպանութիւնն է. Անի Զէյթունցեան

Ինծի համար ամէնէն էականը արեւմտահայերէնի պաշտպանութիւնն է. Անի Զէյթունցեան

Ամիս մը առաջ վերահասու դարձանք, թէ Հայաստանի հանրային ռատիոյէն օրական դրութեամբ արեւմտահայերէնով լուրեր պիտի սփռուին,  եւ այդ պարտականութիւնը  ստանձնած է  սուրիահայ Անի Զէյթունցեանը: Այս առթիւ «Արեւելք» հարցազրոյց մը ունեցաւ Անիին հետ, որ նախքան ներկայացնելը, քանի մը տողով կ'ուզենք մեր ընթերցողներուն ծանօթացնել մեր զրուցակցին:

Անի Հրաչի Զէյթունցեան Երեւանի պետական համալսարանի բանասիրական ճիւղի՝ լեզուաբանութեան ամպիոնէն վկայուած է մագիստրոսի կոչումով: Երկար տարիներ դասաւանդած է հայերէն լեզու եւ գրականութիւն եւ եղած է թղթակից զանազան թերթերու, նաեւ հանդիսավար զանազան միջոցառումներու: Վարած է ազգային աշխոյժ գործունէութիւն: Ան մնայուն ջատագով է արեւմտահայերէնի պահպանման գործընթացին ե՛ւ Հայաստանի ե՛ւ սփիւռքի մէջ:

 

-Ինչպէս գիտենք, դուք ամենօրեայ դրութեամբ  Հանրային Ռատիոյի եթերով արեւմտահայերէնով  լրատուական թողարկումներ պիտի կատարէք: Ինչպէ՞ս եղաւ առաջարկը, ձեր նախաձեռնութի՞ւնն  էր, թէ՞ Ռատիոյի:

 

-Նախ կ'ողջունեմ «Արեւելք» ելեկտրոնային թերթը եւ կ'ըսեմ թէ «Երեւանն է խօսում»ը իմ երազանքն էր, որ իրականացաւ՝  հանրային ռատիօ լուրերերէն ամենօրեայ արեւմտահայերէն լեզուող լրատուական թողարկումը: Մտայղացումը համատեղ էր, որովհետեւ ռատիոյի տնօրէնը՝ Պրն. Մարկ Գրիգորեան մտադիր է ռատիօն համահայկական դարձնելու մասին եւ այդ համահայկական դարձնելու մէջ արեւմտահայերէնը պէտք է մաս կազմէր եւ համատեղ մտքի արծարծումէ ետք իմ կողմէս ալ այդ պատրաստակամութիւնը յայտնուեցաւ եւ գաղափարը յղացաւ եւ արդէն ամբողջ մէկ ամիս է, որ ամէն օր հայկական ռատիօն երեւանեան ժամով ժամը 14:00-ին կ'ունենայ իր արեւմտահայերէն ձայնասփռումը:

 

-Համահայկական ռատիոյի գաղափարը ըսիք, իսկապէս շատ լաւ միտք է, բայց ի՞նչ կը կարծէք՝ այդ մէկը կարելի՞ է յաջողցնել, նկատի ունենալով, որ հայութիւնը աշխարհով մէկ սփռուած են եւ ժամանակի առումով անյարմարութիւնը անպայման կ'ըլլայ:

 

-Ճիշդ ձեր մատնանշած այս խնդրին վերաբերեալ մտածած ենք, եւ այդ իսկ պատճառով, երբ զանազան գաղութներու մէջ ժամերը չեն համընկնիր իրարու, օրինակ ԱՄՆ համար Երեւանի ցերեկուայ ժամը 2-ը գիշեր է, յատուկ այն գաղութներուն համար լուրերու ձայնագրութիւնը կ'ամրագրուի հանրային ռատիոյի կայքէջին վրայ, ամէն օր եւ իւրաքանչիւր անձ թողարկումի ժամէն ետք նոյնիսկ կրնայ կայք մտնել եւ լսել:

 

-Կարծես այս օրերուն տարածուած երեւոյթ դարձած է Հայաստանի մէջ, տարբեր հեռուստակայաններու կողմէ ինչ-որ բաժին տալ արեւմտահայերէն հաղորդումներու: Ի՞նչ կ'ըսէք այդ մասին, լրջօրէն հետապնդուած քաղաքականութի՞ւն է՝ արեւմտահայերէնը պահպանելու, թէ՞ պարզապէս մոտայիք դարձած երեւոյթի կրկնօրինակում: Ինչքանո՞վ արդարացուած են այդ ուղղութեամբ եղած ջանքերը:

 

-Սա նոր երեւոյթ չէ իրականութեան մէջ, արեւմտահայերէն հաղորդումներ յաճախ եղած են, ըսեմ օրինակ Հանրային ռատիօն ունեցած է արեւմտահայերէնով յատուկ հաղորդումներ, ունեցած Է «Կամուրջ» ծրագիրը, «Համասփիւռք» ծրագիրը, «Հայկական գաղթօճախներ» ծրագիրը, «Վերադարձ դէպի հայրենիք» ծրագիրը, իսկ կիրակի օրերը Տուպայէն արեւմտահայերէն յատուկ հայկական ռատիօն կ'ուղարկէ ծրագիր մը եւ այս բոլորի կողքին  մենք այսօր առաջին անգամ ունեցանք լրատուութիւնը ուղիղ եթերիով՝ արեւմտահայերէնով, այնպէս որ միշտ ալ պահանջքը եւ տենչը եղած է ե՛ւ Հայաստանի մէջ ե՛ւ սփիւռքի մէջ:

 

-Որպէս բանասէր եւ արեւմտահայերէնի ուսուցիչ-մասնագէտ, Ձեր դիրքորոշումը ի՞նչ է ներկայիս յաճախ արծարծուող Հայաստանի մէջ արեւմտահայերէնին զարկ տալու մասին խօսակցութիւններուն, դպրոցներէն ներս ծրագրի մէջ ընդգրկելու եւ այլնի մասին: Ինչքանո՞վ կարեւոր է եւ ինչքանո՞վ լուրջ եւ իրական է այդ մղումը Հայաստանի մէջ: Ի վերջոյ արեւմտահայերէնի պահպանման կեդրոնը Հայաստա՞նն է, թէ՞ Սփիւռքը:

 

-Արեւմտահայերէնի պահպանման կեդրոնը Հայաստանն է՝ պետականօրէն նաեւ սփիւռքն է՝ գործնականօրէն, այնպէս որ արեւմտահայերէնին զարկ տալը միշտ կարեւոր է, բայց մենք մէկ հայրենիք ունինք եւ որպէս պետութիւն Հայաստանը պիտի դառնայ հայրենիքը ե՛ւ արեւմտահայերէնին եւ արեւելահայերէնին եւ կ'ըսեմ թէ դպրոցական ծրագիրներուն մէջ փոքր դասարաններէն պէտք է ընդգրկուի արեւմտահայերէնը, զուգահեռ արեւելահայերէնին: Որպէս մասնագէտ իմ կարծիքս է որ երկլեզուները պէտք է զարգանան զուգահեռ կերպով, ինչպէս որ սփիւռքի մէջ մեր դպրոցներէն ներս մեզի դասաւանդուած է ե՛ւ արեւմտահայերէն ե՛ւ արեւելահայերէն հեղինակներու գրական գործեր, այնպէս որ մենք մեծցած ենք եւ շատ հարազատ կերպով ընդունած ենք արեւելահայերէնը, այնպէս ալ փոխադարձաբար Հայաստանի մէջ եթէ արեւմտահայերէն լեզուն փոքր դասարաններէն ընդգրկուի մեր կրթօճախներէն ներս շատ աւելի դիւրին կը դառանայ անոր իւրացումը եւ յետագային աւելի մերձեցում կ'ըլլայ երկլեզուներուն միջեւ:

 

-Արեւմտահայերէնի պահպանման անհարաժեշտութեան մասին եւ այդ ուղղութեամբ վերջին տարիներուն իրականացուած գիտաժողովներ, սեմինարներ եւ յատուկ ծրագիրները ինչքանո՞վ կը ծառայեն իրենց նպատակին, համամիտ էք շատերու կողմէ տարածուած այն միտքին, որ այդ բոլորը ձեւական բնոյթ կը կրեն եւ ոչ մէկ գործնական յառաջընթաց կը կատարեն լեզուի պահպանման գործին մէջ:

 

-Այո, արեւմտահայերէնի պահպանման անհրաժեշտութեան մասին եւ այդ ուղղութեամբ տարիներու իրականացուած գիտաժողովներ, սեմինարներ, ծրագիրներ միշտ ալ ծառայած են եւ կը ծառայեն միտք բանին: Համամիտ եմ, այո՛, որովհետեւ եթէ կլոր սեղանի շուրջ այդպիսի նիւթեր չքննարկուին ապա եզրայանգումներու չեն յանգիր եւ նոր առաջարկներ չի ներկայացուիր, օրինակներէն մէկը, որ անցեալ տարի նոյեմբերին էր, երբ Հ.Բ.Ը.Մ.եան սրահէն ներս իրագործուեցաւ «խօսինք հայերէն» խորագրով այսպիսի գիտաժողով մը՝ նուիրուած արեւմտահայերէնին եւ այդ ժողովին առնուած որոշումները ներկայացուեցաւ Կրթութեան նախարարութեան , այնպէս որ կը կարծեմ թէ միշտ ալ իրենց գործօն դերը կ'ունենան այդպիսի գիտաժողովները:

 


 

-Մեծ թիւով սուրիահայերու Հայաստան հաստատուիլը Ձեր կարծիքով պիտի նպաստէ՞ Հայաստանի մէջ արեւմտահայերէնի տարածման թէ ընդհակառակը, անոնք եւս մօտ ապագային պիտի կորսնցնեն իրենց լեզուն եւ դառնան արեւելահայերէնի կրողներ:

 

-Եթէ այսօր սուրիահայերու ներգաղթն է, ապա միշտ ալ եղած է ներգաղթներ եւ պիտի ըլլան ներգաղթներ դէպի Հայաստան, ինչպէս մօտ անցեալին իրաքահայերն էին, պարսկահայերն էին, այսօր սուրիահայերը եւ լիբանանահայերը եւ չենք գիտեր տակաւին գալիք օրերուն ովքեր կ'ըլլան: Արեւմտահայերէնը կը պահպանուի եթէ պետութիւնը նպաստէ եւ զօրավիգ կանգնի այս լեզուին, պետականօրէն քայլեր ձեռնարկէ եւ հեռուստատեսութեամբ եւ ռատիոկայաններէն, ինչպէս նաեւ կրթօճախներուն մէջ դասագիրքերու վերամշակումով. զանազան քայլեր կան որ պէտք է ձեռնարկէ պետութիւնը, նախարարութիւնը այս լեզուն պահպանելու եւ փրկելու համար եւ սա միաժամանակ Հայաստանին կը նպաստէ, որովհետեւ Հայաստանը այսօր միացման կեդրոն է, հանդիպման վայր է հազարաւոր սփիւռքահայերու, որոնք կը ժամանեն Հայաստան տեսակցութեան եւ վայելելու համար հայրենիքը, հետեւաբար մեծ քանակով հայերու ներգաղթին եւս կը նպաստէ, նաեւ Հայաստան–սփիւռք կապերու ամրապնդման յենասիւներէն մէկն է արեւմտահայերէնի պահպանումը եւ այդ իմաստով առաջնային մտահոգութիւն պէտք է ըլլայ բոլորիս համար:

 

-Ինչպէս գիտենք, դուք մէկ տարի առաջ հաստատուեցաք Հայաստան, մինչ այդ Լաթաքիոյ մէջ հայկական համայնքէն ներս  (տարբեր բնագաւառներու մէջ) աշխոյժ գործունէութիւն կը ծաւալէիք, կը պատմէ՞ք այդ մասին:

 

-Այո, Լաթաքիոյ մէջ երկար տարիներ ծաւալած եմ ե՛ւ հայերէն լեզուի դասաւանդման յատուկ դասընթացքներ ե՛ւ ծաւալած եմ թղթակցութիւն, զանազան թերթերու ե՛ւ վարած եմ հասարակական գործունէութիւն՝ զանազան միութիւններու մէջ, առաւել սերտ կապեր ունեցած եմ տարբեր համայնքներու եւ գաղութներու հետ:

 

-Ձեր կարծիքով, Սուրիոյ տարբեր քաղաքներուն կամ շրջաններուն մէջ, յատկապէս հայերէն լեզուի ուսուցիչներու, մասնագէտներու դուրս գալը, որ անշուշտ հարկադրաբար եղաւ, ինչքանո՞վ ազդեց գաղութներու հայեցի դաստաիրակութեան ապահովան մակարդակին վրայ:

 

-Գիտէք, Սուրիոյ տարբեր գաղութներուն մէջ չէի ըսեր, թէ մասնագէտներու դուրս գալով, այնտեղ դատարկ աթոռներ մնացին, որովհետեւ գաղութները միշտ շրջանառութեան մէջ են, երբ Լաթաքիոյ մէջ պարպուեցաւ որոշ տեղեր, ապա զանազան գաղութներէն, համայնքներէն դէպի Լաթաքիա հոսք եղաւ, այսինքն ես կը կասկածիմ որ նման բաց մը ստեղծուի եւ կրնամ ըսել, որ այսօր Լաթաքիան որպէս համայնքային կեանք աւելի լաւ կ'ապրի, աւելի լաւ կեանք ունի՝ քան առաջ, որովհետեւ Հալէպէն, Գամիշլիէն, Հոմսէն որպէս ապահով վայր շատեր փոխադրուած են  եւ այնտեղ ներհոսք եղաւ, այնպէս որ չեմ կարծեր որ նշեալ պարագան կ'ազդէ գաղութի արեւմտահայերէնի պահպանման գործընթացին վրայ:

 

-Վստահաբար մինչ օրս կապի մէջ էք Լաթաքիոյ մէջ գտնուող հայերու, մանաւանդ Ձեր բարեկամ հարազատներուն հետ: Ինչպիսի՞ իրավիճակ կը տիրէ ներկայիս այնտեղ՝ ե՛ւ ապահովական ե՛ւ համայնքային առումով: Ինչպիսի՞ն է ժողովուրդի տրամադրութիւնները:

 

-Այո, դեռ հարազատներ ունինք ե՛ւ Լաթաքիոյ մէջ ե՛ւ Հալէպի մէջ: Ես կ'ըսեմ թէ ներկայիս տիրող իրավիճակը կը մնայ մտահոգիչ, պատերազմը կը շարունակուի, համայնքային առումով աւելի նօսրացած է գաղութը, կը շարունակուին միջոցառումները եւ միութիւնները կը վարեն աւելի գործունէութիւն, որովհետեւ այս ճգնաժամի տարիներուն մարդիկ սկսան աւելի  իրենց ամբողջ ունեցած ճիգը, եռանդը թափել միութիւններուն մէջ, ծաւալելով զանազան գործունէութիւններ, նոյնը նաեւ դպրոցէն ներս կ'ըսէի:

 

-Հայաստանի մէջ բացի Հանրային Ռատիոյի ծրագրէն, ուրիշ ի՞նչ աշխատանքներ կը ծաւալէք եւ յետագային ի՞նչ ծրագիրներ ունիք, եթէ այդպիսիք կան:

 

-Այս պատեհ առիթը օգտագործելով, կ'ուզեմ ողջունել եւ շնորհակալ ըլլալ Հանրային ռատիոյի առած այս քայլին համար, որ կը սեպեմ գործօն քայլ մը՝ զանազան համաժողովներու արդիւնքին եւ Հայաստան-Սփիւռք ժողովներու յարաբերութեանց եւայլն:  Սա գործօն նախաքայլ մըն է՝ արեւմտահայերէն թողարկում ամենօրեայ դրութեամբ: Մինչ ռատիօ գալս ծաւալած եմ եւ տակաւին կը շարունակեմ ծաւալել Հ.Բ.Ը.Մ.-ի Armenian Virtual College-ի (AVC) մէջ գիրքի խմբագրում, ինչպէս գիտէք մէկ շաբաթ առաջ «Վայոց Ձոր» ելեկտրոնային գիրքը լոյս տեսաւ, որուն մէջ արեւմտահայերէնով ձայնագրումին մաս կազմած եմ: Այս գիրքը եօթ լեզուներով սփռուած է, սա 4-րդ գիրքն է AVC-ի կողմէ լոյս տեսած, յառաջիկայ ծրագիրնեը ուրիշ մարզի մը մասին է, Սիւնիքի մարզը ըլլայ հաւանաբար: Շատ ուրախ եմ եւ ողջունելի քայլ է նոյնպէս Հ.Բ.Ը.Մ-ի AVC-ի առած այս քայլը:

Ծրագիրներ շատ ունիմ, ամբողջ մտասեւեռումս եւ կեդրոնացումս կը կայանայ արեւմտահայերէնի պահպանման գործընթացին մէջ ե՛ւ Հայաստանի ե՛ւ սփիւռքի մէջ:

Եւ այս իմաստով ալ, խօսքս կուզեմ աւարտել մեծ գրող Խաչատուր Աբովեանի հետեւեալ նախադասութեամբ՝ «Մէկ ազգ պահողը, իրար միացնողը լեզուն է, լեզուն որ չըլլայ, մարդ ինչի՞ նման կ'ըլլայ»: